Geesten wegjoelen

Deze week las ik één van de digitale discussies op TilburgZ rond een actueel thema: het geluid van kamerlid Geert Wilders. Een lezeres beschuldigde hem van racisme. WANT: tijdens een bezoek aan de Besterd had Geert een opmerking geplaatst over een vrouw in Burka. "Dat ziet er toch niet uit!", zou Wilders hardop over de vrouw gedacht en gesproken hebben. Nu wordt er te pas en te onpas met termen als ‘racist’ gesmeten, dus ik wou hier eens iets recht zetten. Zonder de bedoeling voor Wilders te pleiten, want daar ben ik geen fan van.

Leg uit: hoe kan Wilders oordelen over het ras waartoe de vrouw behoort, als die vrouw door de Burka compleet onzichtbaar is? Ziet u wel? Dat kan niet. Dus Wilders oordeelt over een stuk textiel. Dat vind u maar een flauwe redenering van mij? Dan wil ik er nog weleens iets tegenaan schrijven.

Een groot deel van de burka-draagsters behoren tot de volkeren van Iran, Afghanistan en Pakistan. Het betreft aldaar grotendeels een (blank) ras dat verwant is aan de Europese. Sterker nog: ze spreken ook een taal, behorend tot Indo-Europese talengroep waartoe ook onze Nederlandse (Germaanse) taal behoort. En om die reden behoren Wilders en de burka-draagster hoogswaarschijnlijk tot hetzelfde ras. De moraal van het verhaal: zoek de overeenkomsten en breng mensen tot elkaar.

En wat is dan de link tussen dit verhaal en de kersttijd? Nou, in al die talen (dus ook van de burka-mevrouw) komt het woordje Joël (Engels voor kerst) voor, of een verwant woord. Al deze termen zouden dan van de Indo-Europese wortel "ghel-" komen, wat "schijnen" betekent. Vergelijk ook met het Duitse ‘gelbe’, het Engelse ‘yellow’.Het weer langer gaan schijnen van de zon, het geel van de laagstaande zon in de sneeuw zouden aan het feest zijn naam hebben gegeven. Kerst is het feest van het licht na de kortste dag. Het feest van hoop. En in het verlengde daarvan komt een kerstgedachte op; in verwantschap met elkaar werken aan een betere wereld.

Onze (‘heidense’) voorouders in de West-Europese en Scandinavische landen leefden in agrarische samenlevingen. De dagen in deze tijd waren, zoals nu, kort, donker, somber en nat. De omslag naar lichtere dagen werd dan ook volop gevierd doormiddel van het joel-feest. Dat bestreek overigens vele dagen, ergens tussen midden-december en midden-januari. In West-Europa geloofde men zo’n tweeduizend jaar geleden dat de zielen van de doden een zogenaamde Wilde Jacht door de nachtelijke hemel maakten; een luidruchtig razende stoet van overledenen. De Wilde Jacht bevat elementen van de Odinscultus. Het is ook een Indo-Germaans fenomeen en dus stokoud. Bij de continentale Germanen voerde Wodan, de woedende god van onder meer de dood en stormen, de stoet aan. Als je wilt, kan je de (Engels/Amerikaanse) kerstman vergelijken met die wilde hemelbestormer. In die zou de kerstman veel heidenser zijn dan onze eigen Sinterklaas!

Joel duidt ook op "joelen", om de duistere machten te verdrijven. Het element van lawaai maken vinden we in Nederland ook terug bij de rommelpotten op vastenavond, en de Sunderklazen op de waddeneilanden. De Sunderklazen hebben veel weg van de Wilde Jacht; op 12 december trekt een luidruchtige stoet die angstaanjagend verkleed is en op hoorns blaast door de straten. Soortgelijke fenomenen zijn tot in Noorwegen bekend: daar gaan rond Joeltijd jongens en mannen verkleed door de buurt om allerlei grappen uit te halen. Deze verkleedpartij is eveneens het naspelen van de Wilde Jacht. Demonische gestalten verschenen vaak in de vorm van dieren (misschien ook als de rendieren van de kerstman?), en men gaat dus vaak als dier verkleed, soms ook verkleed met strohalmen. In al dit soort gebruiken is tevens een element van mannenbonden te zien. Al met al bevat ons oud- en nieuwfeest met het spetterende, knallende vuurwerk, ook allerlei elementen om de boze geesten te verjagen.

Het joelfeest is als basis overgenomen door de latere christelijke predikers in deze streken. Met de geboorte van Jezus kreeg de wereld nieuw licht, nieuwe hoop (tot uiting komend in de symboliek van de ster van Betlehem). Met Jezus Christus werden en worden de boze geesten verjaagd en uiteindelijk verslagen. En dat voor alle rassen.

Ik wens u allen een prettig kerstfeest

Arjen Roos