Op het sandwichbord buiten stond het smakelijk aangekondigd: "Holsteiner snietsels". Binnen klonken nog steeds "Du bist Alles" en "Ich will nicht wissen wie du heisst" uit de geluisboxen. En nog steeds uitgezonden door een "geheime zender" met de daarbijhorende felicitaties voor… . De schnitzels beslaan nog steeds een halve vierkante meter en hangen met gebakken ei ruim over je bord. Aan de toog lijken dezelfde mannen te zitten als veertig jaar terug: rondbuikig, grof van handen, kort van stof. Alleen het dialect blijkt veranderd. De kastelein spreekt Twents, maar dan vernederlandst, geworden tot wat van nostalgie doortrokken soapfanaten horen in "Van Jonge Leu en Oale Groond" . Ik ben op eerste pinksterdag bij mijn moeder. Ze trakteert: "Woarm ett’n" in Tilgt (Tilligte).
Nog voor mijn tijd klonk er in die regio alleen het Twents, met natuurlijk uitspraakverschillen tussen Denekamp waar men naar zijn "wèrk" en naar de "kèrk" ging, en het 7 kilometer verderop liggende Ootmarsum, waar "wark" de ideale levensvervulling was, naast natuurlijk de "kark". En was men met beide klaar dan ging men bij ons "noar hoes" en een uurtje fietsen richting Losser "noar huus". Plaatselijke taalverschillen legden echter door de wederzijdse contacten het eerst het loodje: iedereen gaat nu naar zijn werk en naar de kerk gaat bijna niet meer. Ook daar niet. Opvallend verder: van de bakker,de slager en de kruidenier van toen: geen spoor meer. De RABObank is er wel. Met pinautomaat. Lang leve de leefbaarheid van de kleine dorpskernen.
Voor mijn neven en nichten is het Twents al zelfs geen streektaal meer. Het bestaat voor hen feitelijk al niet meer nààst het Nederlands. Die fase zijn zij al gepasseerd: de moderne tijd nietwaar: computerminded, opleidingen op hoger niveau en ook buiten de regio. Voor hun ouders nog wel even én én.Nog even dan. Eigenlijk spreken de "junge leu" (in het Twents enkelvoud trouwens) alleen Nederlands met ook tijdelijk nog maar een aan het Twents ontleend accent. De ingeslikte n’tjes bijvoorbeeld en de vrij vlakke zinsmelodie. Door al vroeg naar Brabant te vertrekken ben ik voor hen een soort taalconservator van het Twents geworden, een Turkse emigrant als het ware. Zij weten niet meer hoe een "kadolstermenneke" fluit, ook in de zomer, al doet zijn naam dat niet vermoeden, hoe groot "unmeundig" is(en dat geldt zeker voor de schnitzels) en wat de risico’s zijn van een "plearieser" op een zandpad met bramenstruiken aan weerszijden.
Ik begin er nog maar eens over. Onder de titel "Koeterwaals" deed ik dat eerder in oktober vorig jaar. Alsof er naar aanleiding van die column een landelijk congres was gehouden: een maand na publicatie ineens een hele reeks reacties, en allemaal tegenstanders. Dat wel. Een kongsi, een complot. Ze onderbouwden hun visie overigens wel, en goed ook, maar voor mij niet overtuigend.
Het onderwerp is weer actueel. Vorige week werd er gedemonstreerd op het universiteitsterrein van Tilburg: geen Engels op de Unie! Twee Tilburgse politieke partijen deden ook mee: LST en SP. En in dezelfde week kregen de havo-eindexamenkandidaten voor Nederlands een tekst te lezen van oud-hoogleraar Nederlandse Letterkunde: Hans van den Bergh. En helemaal in mijn straatje!
Hij betoogt dat het Nederlands zal gaan verdwijnen! Er zal één Europese lingua franca ontstaan vanuit het Engels, Duits en/of Frans, één gezamenlijke Europese communicatietaal. En dat is niet erg. Integendeel: handig voor het economisch verkeer én je bereikt met je verbale kunstuitingen een veel breder, want Europees gebied. Wat schort er immers voor de gemiddelde lezer aan Vondel in het Engels? Wie voelt zich nu al geschaad doordat hij "Van den vos Reinaerde" op school of later (???) niet in het middelnederlands maar in een eigentijdse prozavertaling heeft gelezen?
Het tijdpad dat Van den Bergh aangeeft,is misschien nog verontrustender voor sommigen: rond 2040 bestaat het Nederlands nog slechts als streektaal naast het Engels/Duits/Frans en vanaf die tijd zal het slechts langzaam maar zeker verdwijnen. Dat tempo schat ik als te hoog in, maar de route is helder. De ervaring met het Twents t.o.v. het Nederlands onderstreept het. En dat geldt mutatis mutandis natuurlijk ook voor het Fries, het Stellingwouds of het Brabants.
Je verzetten tegen de "University of Tilburg" is naar mijn idee óók een gevecht tegen de bierkaai. Je verliest het. En dat is niet zo erg, want – ook dat toont Van den Bergh overtuigend aan – met je taal verlies je niet je identiteit. Kijk maar naar het verdwijnen van de gulden t.o.v. de euro, de Urker vissersbroek die is vervangen door de jeans. "Nooit valt of staat de cultuur met de taal waarin men zich toevallig uitdrukt", aldus vd Bergh.
Gezien de zwakke examenresultaten voor de tekstverklaring Nederlands is één van mijn zorgen nu, of mijn leerlingen die boodschap echt wel goed hebben begrepen. Het zou jammer zijn als dat niet zo was. Ze zouden anders eens in Twente moeten gaan eten, samen met de demonstranten van vorige week op de campus in Tilburg : heel verhelderend, voedzaam, gezellig en goedkoop. Twentse gastvrijheid nietwaar! Dat blijft!
Reacties
16 reacties op “Holsteiner snietsels”
In feite zeg je dat we maar in zulke dingen moeten berusten.
Ik hoop dat u politieke ambities niet hetzelfde zijn, want dan zit u daar nog 3 jaar voor jan met de korte achternaam.
Tegen stroom in, achter je idealen staan, dan kun je altijd zeggen dat je er alles aan gedaan hebt om een identiteit te behouden.
Bovenstaand stuk doet me vermoeden dat uw liever in het geheel past als dat u uw idealen nastreeft in moeilijke situaties..
vwb manuela: misschien zou manuela er goed aan doen haar grammatica van de nederlandse taal er nog eens op na te slaan…..
en naar Marcel: wellicht heb je gelijk, maar ik was toch blij voor dat echtpaar in Itali
Ik, als Belgische, duitstalig en franstalig opgevoed en woonachtig in Nederland sinds mijn vroege jaren, kan niet nalaten te reageren. Zeker ook omdat u de lezer aanspoort om ook eens aan Belgie te denken. Ik ben het met u eens als u zegt dat we de taal niet tot een politiek item moeten maken. Maar soms kan het gewoonweg niet anders.In Nederland behoort men nederlands te spreken. Dat Nederlanders zich ook andere talen eigen willen maken is natuurlijk fantastisch, het verbreed hun horizon. Maar op een nederlandse universiteit behoort men, naar mijn bescheiden mening, nederlands te spreken. Het is waar; in Belgie worden de scholen in drie talen onderwezen, maar of dat ten goede komt aan de samenleving in Belgie, is nog maar de vraag. Hoe hoger men daar op de maatschappelijke ladder komt, hoe meer er geruzied wordt om de moedertaal. Walen gunnen het licht niet in de ogen van de Vlamingen en vice versa. Waalse politiediensten weigeren te pas en te onpas om samen te werken met vlaamse politiediensten. Waarom denkt u dat criminelen als bv Dutroux zo lang hun gang konden gaan? Als je in Brussel op een terras zit en in het vlaams om de rekening vraagt, moet je hem wel drie keer nakijken want een kop koffie met een broodje kaas voor 30 euro is wel heel erg veel nietwaar? Als je dan tenslotte in het frans uitlegt dat de rekening niet klopt omdat je maar 1 broodje gegeten hebt i.p.v 5, excuseren ze zich plots en zeggen dat de kassa een optelfout heeft gemaakt! Jaja………
Alleen het Oostkanton, ja, mijn oostkanton waar men duits spreekt, is men milder. Mensen zijn daar tevreden met niets,…heerlijk is dat.
Daar probeert men de taal van de klant te spreken in de winkel, weliswaar uit pure noodzaak om iets te verkopen (armoede is daar een BIG issue), maar toch,…..
En denkt u eens aan Jos
'gesundes Volksempfinden' oder Algemeen Belang? Dat isst der quetion?. Lieber LST, Leefbaar, Sozial und (Tilburgs)
Qu
@ Renee,
Blij met je kritische reactie.Omdat de kern van mijn betoogje de relatie taal en identeit als onderwerp wil voorleggen, leek het me beter de verwijzing naar Belgi
Aan TVDW,
U bent het doorsnee PvdA apparaat.
Commentaar op spelling en grammatica, maar inhoudelijk 0,0.
Bent u niet de partij die iedereen inhoudelijk aan wil vallen? Nou, nu blijkt dus weer van niet !!!!
De strekking van al mijn postings hier is volgens mij wel duidelijk, alleen te moeilijk voor u om inhoudelijk dit te bestrijden c.q. te bevestigen.
Toon ook weer eens aan hoe de kern van de PvdA zich verheven voelt boven andere terwijl ze voor de lager geschoolde groepen moeten opkomen, waar ook ik deel van uitmaak.
Des te meer respect voor alle andere partijen die mijn postings plaatsen en niet zeuren over een komma punt of verkeerde grammatica.
Ik respecteer ieder zijn mening, ook al ben ik het er niet altijd mee eens, maar doe het inhoudelijk.
Ter aanvulling:
Mijn zpelvauten,grammaticavauten en alle andere vauten krijgt men gratis 😉
Jammer dat je die verwijzing er uit liet Marcel, want dat landje geeft nu precies aan waarom de politiek zich ermee MOET bemoeien. Echter, ze doen het niet. Anyway, je betoog was duidelijk, met of zonder verwijzing naar Belgie.
Jij wil zeggen: think big, think global?
Engels is een wereldtaal, dat klopt. Met engels kom je een heel eind. Maar ook in de engelse taal heb je vele accenten. Denk maar eens aan de vele accenten die je alleen al in "Britain" hebt; het welsh, het schots, enz. In de USA, waar amerikaans gesproken wordt, ook een vorm van engels, vind men het engels wat in Groot-Brittanie gesproken wordt zo bekakt, dat vele amerikanen waaronder (last but not least)president Bush erop neerkijkt. En omgekeerd natuurlijk ook (They're only cowboys). In Australie spreekt men ook engels, weer een ander accent.
Als men denkt dat de communicatieproblemen onder mensen worden opgelost door de engelse taal wereldwijd in te voeren, meen ik toch te mogen zeggen dat men het mis heeft. Mensen hebben nu eenmaal de neiging om zich te onderscheiden, ze willen geen kuddedier zijn. Dus zal er des te harder gevochten worden om die verscheidenheid in taal te behouden. Misschien is het wel een oplossing om in andere landen automatisch op school meerdere talen te onderrichten, zodat kinderen van elke taal wat opvangen?????? En dan bedoel niet de engelse taal, want die taal krijgen ze snel genoeg onder de knie met het kijken naar tekenfilms, muziek en MTV. En beetje chauvinisme mag blijven, VIVE LES PAYS-BAS!!
@ allen,
Het is weer duidelijk: de meesten ontkennen het liefst de taalontwikkelingen die toch gaande zijn. Is dat de hang naar het vertrouwde, de angst voor wat we nog niet als nieuwe norm kunnen zien? Je ertegen verzetten mag, maar is zinloos. Erin meegaan is realistischer en niet een uiting van een gebrek aan manhaftigheid: tegen de stroom ingaan op zich is dan ook geen ideaal. Lastig alleen is dat de processen zich op nationaal niveau nog volop aan het voltrekken zijn. Waar ik op wees was de lokale en regionale schaal waarop een en ander al duidelijker zijn beslag heeft gekregen en krijgt. Je weet dus al hoe het op het hogere niveau zal aflopen.
En ook nog even dit: ik waardeer alle bijdragen, ook die in het Spaans (vanuit mijn kennis van het Latijn kan ik de kern oppikken) zolang ze op de inhoud betrekking hebben en anderen in hun waarde laten. Spelfouten zie ik dan niet.
Was leuk geweest als je de betekenis achter de streekwoordjes had gezet. Altijd leuk te weten wat ze ergens anders tegen ene lantaarnpaal zeggen. En wanneer was de Esperanto-club ook al weer opgericht. Engelse verschillen zijn minimaal. Elke Schot, Welshman of Ier jonger dan 95 jaar kent het King's Engelands. Ene Aussi, Amerikaan en Engelsman komen er samen ook wel uit. Okay, niemmer over roken, daar heb je een punt. Gewoon niks doen is ook wel eens effectief Marcel. Veranderingsdrang veroorzaakt niet zelden kommer ende kwel.
Groetjes
Theo
@ Theo,
met het "kadolstermenneke/kearlke" wordt het "winterkoninkje" genoemd; "unmeunig" betekent "erg (groot)" en "pleariezer" is een brommer(berini!).Ik hoopte indirect de betekenissen te hebben gegeven, maar sommige onduidelijkheden krijg je zeker met "ne waskeloak" nog niet helder.Dat een "lantaarnpaal" "ne lantearnpoal" heet bewijst mijn gelijk in de taalontwikkeling: de verschillen vervagen o.a. door technische ontwikkelingen. Een "computer" heet ook in het Twents een "computer": daar is zelfs de hele uitspraak hetzelfde. En een "eg" bestaat feitelijk niet meer, maar een "combine" natuurlijk wel! En wat te denken van de i-phone?
Beste Marcel, blij met de uitleg want ik vind dat dus echt leuk en heb sowieso moeite met teksten die onnodige vragen oproepen. Is heel vervelend voor nieuwsgierige mensen, waar er hier een stuk of vier van zitten in wisselende samenstelling en soms allemaal. Die lantaarnpaal was een beetje een instinkertje. Bijna in heel de Pay Bah zeggen ze niks TEGEN een lantaarnpaal omdat de meeste lantaarnpalen toch niks terugzeggen…Je visie over Esperanto en de Babylonische spraakverwarring tussen Engelandse continenten had ik ook interessant gevonden. Jammer.. En misschien de mening over het stellingske 'Veranderingsdrang veroorzaakt niet zelden kommer ende kwel.'
Trusten en tot hoors,
Theo.
En eigenlijk is het zooooo simpel elkaar te verstaan: http://www.gtenc.com/audiovideolinks/pfaff.html
3 dagen na mijn posting geen weerwoord van TVDW.
Geeft aan hoe arrogant iemand kan zijn en zich verheven voelt boven andere.
Misschien had Vreeman dat aspect eens moeten onderzoeken mbt. de verkiezingsnederlaag.
Maar gelukkig staat u niet alleen, ex-2e kamerlid dhr. Boelhouwer. was van hetzelfde kaliber.
Laten we hopen dat AB een eigen gezicht krijgt in deze raad en bij de volgende verkiezingen iets meer inspraak krijgt.