De nieuwe stadsdichter publiceerde hier al snel het gedicht ‘wol’: de vezel waar het in de voormalige wolstad ooit allemaal om draaide. Maar welke vezels gebruikten we hier toen Tilburg nog niet door de wol was geverfd?
Textiel is meer dan wol zo leert het Textielmuseum.
Een overzicht van de eigenlijke, échte textielfabrikanten toont ons bijvoorbeeld naast schapen ook katoenplanten en zijderupsen. En al groeit in Tilburg geen enkele rubberboom, ook die zien we. Dat maakt het des te merkwaardiger dat nou juist de typisch Tilburgse vezelleverancier bij uitstek ontbreekt. Nota bene de textiele stamoudste die in allerlei textielnamen nog doorklinkt. In oude Tilburgse archiefstukken vind je voor een wever nog de naam "Lindewever" en zijn weefgetouw heette "Lindegetouw". Het resultaat van zijn nijverheid heette "Lynde" of "Linde", precies zoals de boom waaronder in Tilburg "de Lyndemarckt" werd gehouden. Niet zo vreemd allemaal, want elk ‘lint’ was ooit afkomstig van de met ‘lint’ ook aangeduide lindeboom. "De schorssen van de Linden zijn bequaem om daer zeilen ende touwen van te draeyen", zo kunnen we nog lezen in een oud "Cruydtboek". De eerste textiel was letterlijk een kwestie van texere tilia, ofwel linde weven.
Dat we daarover nou juist niets zien of lezen in het Tilburgse Textielmuseum! In het kader van ‘Tilburg verzamelt’ was zelfs bij voorbaat een verzameling over de Tilburgse Lindeboom niet van toepassing. In de museumbibliotheek ontbreekt ook het Tilburgse boek over die Lindeboom. Wat ik toevallig wel iedere keer zag was het reclameboekje voor de kruikenzeiker en reclame voor het daarmee gepropageerde drankje ‘Schrobbelèr’. Toch hebben deze recente begrippen aanzienlijk minder textielhistorie en textielbetekenis. Al helemaal niet als drankmerk en drankreclame. In het telefoonboek van Tilburg vinden we tegenover honderd namen met ‘Linde’ één keer de naam ‘Schrobbelèr’, en dan nog als recent bedachte b-naam, ofwel bedrijfsnaam. Namen met ‘kruik’ of ‘kruikenzeiker’ komen helemaal niet voor.
Toch ontbreekt in het museum de Linde. Heeft die Lindediscriminatie te maken met de nieuwe naam sTadsmuseum met in het logo een vette ‘T’? Een destilleerderij die haar likeurtje en reclamemiddel wil positioneren als "hét symbool van Tilburg" kan daarover nu gewoon een reclamecontract sluiten? En op verzoek wordt dan alles omtrent het oorspronkelijke symbool van Tilburg geweerd en weggepoetst, til vervangen door T? Ik hoorde vertellen dat het grote Tilburgse boek over de Lindeboom al jaren zelfs ontbreekt in de studiezaal van het Archief in Tilburg, terwijl de na het kappen van de Linde snel gebundelde non-informatie van het Brabants Dagblad daar al jaren wél ter inzage ligt!
Ach, ze doen maar. ‘Leugens hebben haast, het eeuwige heeft alle tijd’, aldus de Linde zelf in nog een ander boekje. Ook dat werd krampachtig doodgezwegen en is zelfs in Tilburgs Openbare Bibliotheek nergens te vinden. Maar neem maar van mij aan dat Tilburg nog ooit raar zal staan te kijken van de kracht van haar allereerste vezels. Lindevezels zijn buitengewoon taai!
Voor foto van recent gebruik nog van lindebastvezels in Oost Europa klik hier op sandalen van lindevezels
Klik hier voor fotoseries over historie en betekenis van de Lindeboom.
Voor overzicht per onderwerp van eerdere en latere stukjes zie weblogoverzicht.
Reacties
11 reacties op “De vezels van Tilburg”
beste Henk,
je woorden hebben hier geen effect
helaas
dus heb ik besloten vanaf heden de teksten van je weblogs te kopieren en per e-mail door te sturen naar de gemeenteraad en het college van b&w
Hoezo geen effect? Er wordt nu n
laten we hopen dat het dan niet te laat is
maar het is triest dat we (=jij Henk, als in de koninklijke meervoudsvorm) de mensheid op het rand van de afgrond moeten wegslepen
ok
Linde geboren!
Oersterke naam, vorige week gegeven aan een meisje in Tilburg.
Henk, put daar maar moed en kracht uit…
Tilburg en Linde, onafscheidelijk.
Fantastisch Museum. Terechte opmerking van Henk. 🙂
@ Linde, door dat kind de naam 'Linde' te geven, wordt het Tilburgse een goede dienst bewezen. Bravo! Een mooi voorbeeld voor anderen denk ik, om hun kind de naam van deze 'heilige' boom te geven. En proficiat nog met de geboorte!
Ons tante Tilie is ook in Tilburg geboren.
Dat lijkt geen toeval meer. Ze had dus ook best Linde kunnen heten? Betekenen die namen echt hetzelfde in latijn en nederlands?
Als je de schors van de linde wilt gebruiken als grondstof voor de textielproduktie, zul je die lindes toch moeten oogsten! Als het maken van textiel eenmaal industrie wordt, gebeurt dat op steeds grotere schaal. Pas gaandeweg (bij gebrek aan die oergrondstof) gaan ook andere grondstoffen gebruikt worden.
Zo heeft Tilburg haar eigen geschiedenis opgegeten, en weet het niet meer waar de eigen naam vandaan komt. Daarom is dat laatste levende relict van die reeds op sterven na 'dode' geschiedenis maar opgeruimd. Dat vond plaats op de Heuvel in 1994.
Nog even wordt industrie tot onderscheidend kenmerk van Tilburg verheven, maar uiteindelijk zijn door deze historische verarming de geesten dan toch rijp (lees: rot) om de eerste letter van de naam Tilburg tot het beeldmerk van deze stad te maken.
Dat beeldmerk is dus verzonnen bij gebrek aan kennis van de geschiedenis van Tilburg, door mensen met gebrek aan binding met Tilburg (een snel-geld-reclamebureautje).
Het heeft daarbij vast niet geholpen dat zowat alle lindes van Tilburg door (compacte) stad en (moderne) industrie(stad) zijn opgeslokt en verbruikt.
Als de laatste lindes zijn omgehakt (nu weer 17 lindes aan de Ringbaan Oost), is die geschiedenis morsdood. Daar wordt hard aan gewerkt.
Bomen uit de Linde-familie worden inderdaad gebruikt om touw en jute van te maken. De belangrijkste soorten zijn Corchorus capsularis en Corchorus olitorius. Beide soorten hebben een hoge temperatuur nodig om te groeien en groeien bijvoorbeeld in India of Pakistan.
Het gebruik van inheemse linde als vezel voor textiel is mij niet bekend en kan ik zo snel niet terug vinden in de boeken hier.
Zou lindewever niet een verschrijving zijn van linnenwever? Lynwaat is een ander woord voor linnen. Wellicht is lynde ook een ander woor voor linnen?
Graag zou ik meer informatie over de inheemse linde als textielvezel willen ontvangen voor de bibliotheek.
Och, nu vergeet ik te schrijven dat textiel afgeleid is van textilis, het voltooid deelwoord van texere. Zie: http://www.etymonline.com/index.php?term=textile
@Bibliotheek Textielmuseum
Het woord Lindewever is moeilijk als een verschrijving op te vatten. Daarvoor komt die verschrijving gewoon te vaak voor, onder andere ook in archieven van de oude textielstad Leiden uit de 16de en 17de eeuw. Op Internet vind je tegenwoordig de naam