Waarom werd Fortuyn vermoord?

In het najaar van 2004 werden we opgeroepen om de grootste Nederlander aller tijden te kiezen. In de reclame voor die verkiezing werden allerlei ondoordachte, snelle kreten afgesloten met een rustige, weldoordachte stem die weloverwogen sprak: "Pim Fortuyn". Voor mij als reclameanalyticus stond de uitslag dan ook bij voorbaat vast. Precies vijf jaar geleden was ik zo ook niet verrast over de moord op Fortuyn. "Ik voorzie in de nabije toekomst grote catastrofes als wij geen stelling nemen tegen de ernstige mediasituatie van nu", zo had ik zelfs de Reclame Code Commissie nog gealarmeerd precies een dag voor de moord. Toch krijgt die nog steeds actuele mediasituatie nog altijd nauwelijks aandacht. Reden om hier in de reclamevrije pers nog eens delen te publiceren uit brieven en artikelen die eerder rondom Fortuyn in de reclamepers geweerd en geweigerd werden.

………  De dood van Fortuyn is het gevolg van een laffe aanslag door een man met niet bepaald gezonde opvattingen en een niet bepaald gezonde psyche. Maar was er niet sprake van nog meer ongezonde zaken? Waren democratie en vrije meningsuiting al niet "om zeep geholpen" vóórdat bij die Van der G. de stoppen doorsloegen? ‘Vrije meningsuiting’ lijkt een commercieel product te zijn geworden. Reclamegelden, sponsorgelden en andere betalingen bepalen met welke visies we overspoeld worden en wat als vanzelfsprekendheid gewoon dagelijks wordt geponeerd. Zelfs informatiebronnen als nieuws, overheidsvoorlichting, films, boeken en geschiedschrijving zijn meer en meer betaalde reclame geworden. Gekoppeld aan al die betaalde promotie van vooral onbeperkte, materiële consumptie werden omgekeerd met name personen en items in de oorspronkelijke milieusfeer van minder consumeren doodgezwegen of geridiculiseerd. Geluiden als "consuminderen" en "economie van het genoeg" werden overschreeuwd en vervangen door nog meer commerciële programma ’s en bijlagen over auto ‘s, mode, huizen, beleggen enzovoort. Dat gebeurde niet door een democratisch proces, maar door reclamegeld. ………

……… "Activist", zo werd tegenover "wethouder", "projectontwikkelaar" en dergelijke steeds vaker zelfs het kennelijke ‘beroep’ van mensen die nota bene alleen maar vroegen om met niet aflatende acties nou juist te stoppen. En hun doel werd in de berichtgeving steeds vaker slechts de actie op zich! Met rare beeldvorming en etiketten als "geitenwollensokken" werden ze onschadelijk gemaakt. … … …

……… Met de moord op Fortuyn zou ook de "vrijheid van spreken" nu vermoord zijn. Maar was dat niet eerder al het geval juist en oorzaak zelfs van frustraties waar Fortuyn het slachtoffer van werd? Vrijheid van spreken lijkt meer en meer het betaald alleenrecht geworden van vertegenwoordigers van belangen die ondersteund worden met veel reclamegeld. "Opnieuw zijn er mensen die systematische rare beeldvorming en desinformatie maar hebben te accepteren en alleen in negatieve of karikaturale context nog toegang hebben tot de media", zo alarmeerde ik op Bevrijdingsdag 2002 de Reclame Code Commissie  ………

………  En was met Fortuyn die mediasituatie niet ronduit alarmerend geworden? "Volkomen scheve verhoudingen in media-aandacht onder invloed van reclamegeld", zo schreef ik vlak vóór de moord. Nadat veel Nederlanders bij eerdere verkiezingen over bepaalde partijen en politici zelfs helemaal niets te horen hadden gekregen, was dat bij Fortuyn volledig het omgekeerde. Ook de paniek- en noodremreacties van andere politici ("demonisering") kregen zoveel aandacht dat alles nog meer uitsluitend om Fortuyn leek te draaien. En in hoeverre werden en worden die scheve verhoudingen in media-aandacht puur bepaald door reclamedoelen en reclamegeld? In tegenstelling tot eerder doodgezwegen politici die soms daadwerkelijk geitenwollen sokken nog droegen, paste de levensstijl van Fortuyn ook uitstekend bij de reclameblokken en de ook daarbuiten zo gepropageerde consumptiebevordering. Aandacht voor Fortuyn was tegelijk reclame voor stropdassen, dure pakken, darkrooms, een tweede huis en verdere consumptieve reclame-life-style met butler, chauffeur, grote villa, dure auto enzovoort. Was er in het Nederlandse "mediapark" al niet voor de moord iets gruwelijks aan de hand? Een soort systematische discriminatie naar consumptiegedrag? Een situatie waarin reclamegeld voortdurend bepaalt wie en wat wordt gepromoot en wie en wat wordt omlaaggehaald en doodgezwegen? Rond Fortuyn kwam in mijn ogen een ernstige onvrijheid van meningsuiting dermate schrijnend aan het licht dat dit ronduit gevaarlijk werd. De kans leek mij levensgroot dat frustraties op Fortuyn zelf zouden worden afgereageerd. En voor een man die in de media ineens buitensporig veel aandacht krijgt werden we rondom Dodenherdenking en Bevrijdingsdag nog eens extra bang gemaakt ………