In mijn jonge jaren woonde ik op Fatima, destijds nog een tamelijk nieuwe wijk van Tilburg waar de architect Jos. Bedaux de kerk, de kleuterschool, het patronaat, het fraterklooster met kapel, de officierswoningen en het ouden van dagen huis had ontworpen. Als we op de zondagochtend naar de Fatimakerk gingen, troffen we het wel eens dat de mis met drie heren gedaan werd. Aan zo’n hoogmis leek geen einde te komen. Om de tijd te doden, speelden we dan stiekem het spelletje: Ik zie, ik zie wat jij niet ziet en het begint met de letter ‘k’. En dan maar raden: “De kale kop van pastoor van de Velde” of “De Koster”. Op het einde was er altijd wel een slimmerik die op het idee kwam: “K’zie, k’zie wa gij nie ziet en ut begint mee de letter ‘T’. Vervolgens brak de pleuris uit en riep iedereen door elkaar: “ ’Tmariabeeld, ‘Taltaar of ‘Tkruisbeeld’. Van de preekstoel knalde het dan door de kerk: “Jullie dáár, stil of ge vliegt eruit. Mee onze Lieve Heer valt niet te spotten !”Onze staatssecretaris van cultuur, Medy van der Laan, legde het duidelijk uit waar het de politiek om te doen is. Het publieke omroepbestel moet gereorganiseerd worden met het oogmerk te komen tot “centraal gestuurde concurrentie”. De NPS moet daarvoor aan het kruis genageld worden, want die heeft geen leden, zoals de KRO, AVRO, VPRO en BNN. Dat de NPS vrijwel de enige omroeporganisatie is die nog inhoud geeft aan het publieke karakter van het bestel doet volgens Medy niet ter zake. De verzuiling doet opnieuw zijn intrede, maar dan door de staat geleid.
In 1984 organiseerde Zouavenlaan 77, centrum voor kunst en vormgeving in Tilburg een architectuurreis naar Berlijn. Deze reis werd voorbereid door de Belgische architecten Guy Steenput en Ludo Hermans. Deze laatste is nu werkzaam voor de Dienst Stedenbouw Tilburg. Een aantal architecten en kunstenaars bezochten daar een keur aan stedenbouwkundige en architectonische projecten. Het meest spannende was de dag dat we na een lugubere passage langs de douane Oost-Berlijn betraden, het Berlijn achter de muur. Alexander Platz, Lenin Allee, Ho Schi Mihn Strasse, Karl Marx Allee, vergezichten met vooral megalomane flatgebouwen met daartussen niets dan onafzienbare leegte. Burgers die zich met neergebogen hoofden over de straten spoedden. Boven op de gebouwen camera’s die de bewegingen van het volk nauwlettend volgden; ze bezorgden me koude rillingen.
Die middag was het programma een vrij bezoek aan het centrum van Oost-Berlijn. In de winkels lege schappen, in de Staatsgalerie schilderskeramiek en in het restaurant voor buitenlanders eten wat de pot schaft met surrogaatkoffie en Russische cognac met ontploffingsgevaar na. Uiteindelijk belandde ik rond de klok van drie bij de Biergarten. Daar raakte ik in gesprek met een blinde man die uit Nederland afkomstig bleek te zijn. Het bouwen van de Berlijnse muur was hem ontgaan totdat hij naar huis terug wilde keren. De laatste stappen van deze bizarre stadswandeling legden ik af Unter den Linden en stuitte uiteindelijk op de muur bij de Brandenburger Tor. Een lerares liet één voor één de kinderen het trapje op gaan om een blik te werpen op het gevaarlijke Westen. Ze vertelde erbij dat de muur wel gebouwd moest worden om te voorkomen dat de kapitalisten het vrije Oosten zouden verpletteren.
Twintig jaar na dato is me duidelijk geworden dat de vermaledijde Berlijnse muur in deze tijd een zinloos bestaan zou leiden. Binnen enkele weken na de val van de muur verschenen de camera’s in het Nederlandse straatbeeld, werd het Ausweis heringevoerd en nam de politiek het omroepbestel over. In Tilburg was het niet anders. Er kwam een heuse Staatsgalerie, de festivals werden als Volksbühne ingericht, een nieuw Grosses Schauspielhaus van de grond getild met als pendant voor de beeldende kunst een Kulturpalast. Het ziet er zelfs naar uit dat in de Spoorzone het Palast der Städtlichen Republik verreist.
Onze wethouder van cultuur staat ook een centraal geleide cultuur in Tilburg voor om de concurrentie en cultuurspreiding in de breedte te stimuleren. Ach, voorkeursbehandeling, sinds kort laat hij zelfs oogluikend de verzuiling toe. Op Regio-tv zagen we daarvan de eerste resultaten bij de opening van Kect, hét nieuwe kunsteducatiecentrumvantilburg. De nieuwe voorzitter – oud wethouder van cultuur van de katholieke zuil – en de Künstlergenossen hadden rooms-rood voor de spiegel geoefend om het woord kunsteducatiecentrumvantilburg in een keer zonder hakkelen uit te kunnen spreken voor de camera. Het was zo betoogde men uitdrukkelijk geen voortzetting van het Duvelhok. Ze brachten dat als goed nieuws. Iets waar noch de interviewer, noch de cameraman iets van begreep. ‘Tkect zweert bij Nieuw Optimisme, kruiske sterven.